Harlingen, kiesregister 1839

Het volgende is ontleend aan 'De lijsten van kiezers ter benoeming van afgevaardigden voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal, de Provinciale Staten en de Gemeenteraad, 1851-1886' door B.M.A. de Vries.

In de periode 1815-1848 kende Nederland een indirect kiesstelsel, waarbij via vele trappen de leden van de Tweede Kamer benoemd werden. In dit stelsel was een centrale rol toebedeeld aan de diverse colleges van Provinciale Staten: elk statencollege wees een aantal leden van de Tweede Kamer aan. De Provinciale Staten zelf werden gekozen door de drie standen, nl. de ridderschappen, de steden en de landelijke stand. Alleen de ridderschappen wezen hun vertegenwoordigers in de Provinciale Staten direct aan, in de steden en op het platteland was het recht om te stemmen afhankelijk van een bepaalde - per plaats variabele - aanslag in de grond- en personele belasting. In de steden mochten de stemgerechtigden een kiescollege aanwijzen en het kiescollege [de zgn. kiezers] koos de leden voor de Gemeenteraad. Op zijn beurt koos de Gemeenteraad een of meerdere personen voor de Provinciale Staten. Op het platteland was er één trap minder, de stemgerechtigden kozen daar een kiescollege, dat direct de vertegenwoordigers in de Provinciale Staten aanwees. De grondwetsherziening van 1848 betekende een radicale verandering van het kiesstelsel. Voortaan werden de leden van de Tweede Kamer, de Provinciale Staten en de Gemeenteraad direct gekozen door de kiesgerechtigden. De kieswet van 4 juli 1850 (Stbl. 37) behelsde een nadere regeling.


De begeleidende brief bij deze 'Namenlijst der Kiezers en Stemgerechtigden van 1839', van Burgemeester en Wethouders van Harlingen aan 'den Heere Staatsraad Gouverneur van Vriesland', zegt:


Harlingen den 26 April 1841

Opgave van het getal stemgeregtigden


Ten gevolge van UWEdl Missive van den 21 dezer No 234/3431 hebben wij de eer hiernevens aan UWEdl te doen toe komen, drie Lijsten, behelzende
1e. de namen der Kiezers, gelijk mede die der aanblijvende
2e. de namen der personen, die de vereischten bezitten om tot Kiezer te kunnen worden benoemd, en ten
3e. de namen dergenen, welke in de grondbelasting enz. buiten het patentregt f 12,- en daarboven betalen, waaruit geblijkt het getal stemgeregtigden aan welken volgens Art. 12 der Stedelijke reglementen, in den jare 1839 alhier stembilletten ter invulling zijn toegezonden

Burgemeester & Wethouders der Stad Harlingen
(get.) Sjoerd S. Wijma

Ter ordonantie vandezelve
(get.) K. Blok