Harlingen, proclamatieboeken 1597-1811

Proclamaties zijn de verplichte openbare aankondigingen van de verkoop van huizen. De Proclamatieboeken zijn de registers waarin deze proclamaties werden verzameld. Van Harlingen zijn de proclamatieboeken van 1597-1811 bewaard gebleven, met uitzondering van het ene deel dat gaat over de jaren 1606-1611. Onuitstaanbaar!

De verkoop van een huis moest mondeling worden aangekondigd zodat iedereen die er kennis van wilde nemen, dat kon. Dit aankondigen gebeurde driemaal voor het stadhuis en driemaal in de kerk, steeds met tussenpozen van een week of soms wat langer. De datums werden aangetekend op de betreffende proclamatie. Je kon bezwaar maken als je familielid of naastligger van de verkoper was, je had dan namelijk het recht van eerste koop, het zogenoemde niaar-recht (elders ook wel naasting geheten). Uiteraard moest je wel evenveel of meer bieden en eventueel gemaakte kosten vergoeden.

Omdat het kadaster nog niet bestond werd een systeem gebruikt om panden aan te duiden, dat werkte met straatnamen en naastliggers. Een pand stond aan de noordkant van de Noorderhaven en werd dan bijvoorbeeld in de proclamatie aangeduid als 'ten oosten marten bos, ten zuiden de noorderhaven, ten westen de zeepziederstraat en ten noorden sikko ijzenbeek'. Belangstellenden konden dan precies weten om welk pand het ging en het was wettelijk voldoende dichtgetimmerd om verwarring te voorkomen. In de onderstaande gegevens kunnen personen dus als koper of verkoper vermeld staan, maar ook als naastligger ten noorden, oosten, westen of zuiden.

Het gaat samen om ongeveer 17.500 proclamaties en daarmee is het een zeer rijke bron van gegevens over huizen, bewoners, huizenbezit, staduitleg, ambachten, industrie en welvaart over een periode van meer dan 200 jaar. De kopers uit alle Harlingen proclamaties zijn ooit eens overgenomen, maar de proclamaties bevatten nog veel meer informatie. Met enige regelmaat kom je huisnamen tegen, verdwenen straatnamen, opmerkingen over nieuw gebouwde huizen, ledige plaatsen, kortom een schat aan informatie. Bovendien staan vrijwel altijd de verkopers vermeld, de naastliggers (huisnummers waren er nog niet tot omstreeks 1715) en de verkoopprijzen. De bedoeling is om alle gegevens over te nemen en het project is 'onderweg'. Maar dat is het al sinds 1994 wegens een chronisch gebrek aan tijd en prioriteit van mijn kant, dus verwacht niet te veel...

Update: In september 2012 is een Werkgroep Archiefonderzoek gestart met het systematisch overnemen van alle relevante gegevens uit alle Harlinger proclamatieboeken. Dit gebeurt mede dankzij de welwillende en belangeloze medewerking van
- Vereniging Oud Harlingen, die de werkgroep onder haar hoede heeft
- Tresoar, dat de proclamatieboeken bewaart en beheert
- Stichting FAF (Freonen fan de Argyven yn Fryslân), die de foto's levert
- het Hannemahuis centrum voor Harlinger cultuur en historie, dat faciliteert met ruimte en kennis
- kleinekerkstraat.nl, dat zorgt voor coördinatie, hulp en publicatie
Vorderingen zijn op deze website te zien in de vorm van een nieuwe pagina, bij Huizen - Proclamaties door de WAO.


Als het aantal akten rond de 17.500 ligt, hoe kunnen er dan nu al meer vermeldingen opgenomen zijn? Dat komt omdat er vaak meerdere kopers zijn (denk alleen maar aan echtparen) en dan wordt de verkoop bij mij tweemaal vermeld. Maar per verkoper wordt de akte ook vermeld en per naastligger ook. Als laatste kunnen nog de genoemde straat, de prijs en eventuele huisnaam vermeld worden. Het totale aantal vermeldingen zal dus (hopelijk) nog flink stijgen.

Een voorbeeld van de tekst van een proclamatie kun je hier zien.

Zoals ook in bovenstaand voorbeeld staat vrijwel altijd onderaan de proclamatie: 'Breder de coopbrief van ........', d.w.z. dat er een koopbrief was waarin de ultieme uitgebreide beschrijving van het te verkopen goed en de precieze verkoopvoorwaarden waren vastgelegd. De koopbrieven van Harlingen zijn niet bewaard gebleven, maar de proclamatieboeken vormen een goede kopie.

De verkopen van huizen werden vaak per aanplakbiljet bekend gemaakt om zoveel mogelijk geïnteresserden te trekken. Een afbeelding en de tekst van zo'n aanplakbiljet kun je hier zien, deze is van het pand Noorderhaven 109.

In de lijst hieronder geldt: (wl) = wijlen, (wd) = weduwe/weduwnaar, (mr) = meester, (old) = voormalig

Gegevens uit bronnen worden zorgvuldig overgenomen, maar lees- en typfouten zijn onvermijdelijk. Gegevens die niet in de bron staan maar door mij zijn aangevuld op basis van andere bronnen of andere gegevens uit dezelfde bron, zijn voorzien van een *. Gegevens die door mij aangepast of geïnterpreteerd zijn, zijn zoveel mogelijk voorzien van een verduidelijkende toelichting tussen [blokhaken]. Bij het overnemen van eigennamen is de originele spelling gehandhaafd. Soms is echter te voorzien dat een kennelijke schrijf- of spelfout in de bron een probleem zal geven bij het zoeken naar een eigennaam of bij het maken van een alfabetische index. In zo'n geval is de juiste of meest voorkomende spelling van een eigennaam aangehouden, met toevoeging van een toelichting tussen [ ]. Bij het overnemen van plaatsnamen, straatnamen en beroepen die in alfabetische indexen terecht komen is voor zover mogelijk de moderne spelling aangehouden, om het zoeken te vereenvoudigen. Mogelijk staat in een bron bijvoorbeeld Doccum, terwijl op deze website Dokkum staat. Zo wordt een glaesemaecker een glasmaker. Die spelling is voor het doel van deze website (het ontsluiten van bronnen, niet het transcriberen van bronnen) niet belangrijk.



Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op





Spring naar: Ua  Ue  Ui  Uo  Uu  Uy  

Voornaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Patroniem: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Familienaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  



hoofdvorm
familienaam patroniem voornaam
schrijfvorm
familienaam patroniem voornaam
beroep hoedanig adres  pand  jaar boek folio
ANSKES, UILKE anskes, uilke koper Zoutsloot NZ   1731 248 50r
ANSKES, UILKE anskes, uilke ten westen Zoutsloot   1773 258 96r
ANSKES, UILKE anskes, uilke koper   1777 259 78v
FOKKES, UILKE fockes, uilke koper Lanen 82a   1717 245 294r
FOEKES, UILKE foekes, uilke (erven) ten noorden Spekmarkt 1   1772 258 29v
DIRKS, UILKE dirks, uiltje koper Lanen 87   1784 261 4ra
DIRKS, UILKE dirks, uiltje timmerknecht (huis-) koper Kruisstraat 5 G-213 1809 268 276r
KORNELIS, ULBE cornelis, ulbe koper Kleine Bredeplaats 19   1687 242 190r
KORNELIS, ULBE cornelis, ulbe schoenmaker (mr) koper Lanen 5   1693 243 72r
KORNELIS, ULBE cornelis, ulbe metselaar koper Sint Odolphisteeg 12   1743 251 12v
GERBENS, ULBE gerbens, ulbe koper Rapenburg   1649 236 79v
JAKOBS, ULBE jacobs, ulbe ten oosten Hoogstraat 29 B-048 1808 268 97r
JAKOBS, ULBE jacobs, ulbe (onder achlum) verkoper Hoogstraat 31 B-049 1810 269 104v
JANS, ULBE jans, ulbe metselaar koper Hofstraat 16   1718 246 28v
JANS, ULBE jans, ulbe koper Liemendijk ZZ   1737 249 171v
MENALDA, ULBE JANS menalda, ulbe jans bakker (mr) koper Hoogstraat 11   1739 250 68v
MENALDA, ULBE JANS menalda, ulbe jans bakker (mr)(oud-) koper Rommelhaven NZ   1751 252 164v
RIJPMA, ULBE SIEBRENS rijpema, ulbe sybrens verkoper Kleine Bredeplaats 19   1774 258 135r
HAITSES, OEPKE haytses, upcke ten zuiden Voorstraat ZZ   1640 234 107v
BONNEMA, OEPKE HAITSES bonnema, upcke haytses koper Voorstraat 18   1636 234 5r
RINSES, OEPKE rinses, upke koper Rommelhaven 15   1696 243 194r
JANS, ULBE jans, uulbe c.u. gecondemneerde   1601 228 526r
JANS, ULBE jans, uulbe (wd en erven) ten oosten Weverstraat ZZ   1627 232 11r
RUURDS, ULBE ryuerdts, uulbe koper Franekerpoort (gebied)   1599 228 290r
SIETSES, sytzes, uulck ten noorden Heiligeweg WZ   1601 228 502r
SJOERDS, UILKE syourdts, uulcke (erven) triumphant Lanen 38   1600 228 464r
UILKES, UILKE uulckes, uulcke koper Bildtpoort (gebied)   1598 228 153r
KLASES, UILKE clases, uulke koper Karremanstraat WZ   1728 247 124v
GABES, UILKE gabbes, uulke koper Zuiderhaven 18   1693 243 43v
FOLKERTS, OFFE folckerts, uyft koper Brouwersstraat 2   1683 242 9r
FOLKERTS, OFFE folckerts, uyft koper Schritsen 68   1690 242 309v
FOEKES, UILKE foekes, uylke (erven) ten noorden Spekmarkt 1   1772 258 44r