Harlingen, proclamatieboeken 1597-1811

Proclamaties zijn de verplichte openbare aankondigingen van de verkoop van huizen. De Proclamatieboeken zijn de registers waarin deze proclamaties werden verzameld. Van Harlingen zijn de proclamatieboeken van 1597-1811 bewaard gebleven, met uitzondering van het ene deel dat gaat over de jaren 1606-1611. Onuitstaanbaar!

De verkoop van een huis moest mondeling worden aangekondigd zodat iedereen die er kennis van wilde nemen, dat kon. Dit aankondigen gebeurde driemaal voor het stadhuis en driemaal in de kerk, steeds met tussenpozen van een week of soms wat langer. De datums werden aangetekend op de betreffende proclamatie. Je kon bezwaar maken als je familielid of naastligger van de verkoper was, je had dan namelijk het recht van eerste koop, het zogenoemde niaar-recht (elders ook wel naasting geheten). Uiteraard moest je wel evenveel of meer bieden en eventueel gemaakte kosten vergoeden.

Omdat het kadaster nog niet bestond werd een systeem gebruikt om panden aan te duiden, dat werkte met straatnamen en naastliggers. Een pand stond aan de noordkant van de Noorderhaven en werd dan bijvoorbeeld in de proclamatie aangeduid als 'ten oosten marten bos, ten zuiden de noorderhaven, ten westen de zeepziederstraat en ten noorden sikko ijzenbeek'. Belangstellenden konden dan precies weten om welk pand het ging en het was wettelijk voldoende dichtgetimmerd om verwarring te voorkomen. In de onderstaande gegevens kunnen personen dus als koper of verkoper vermeld staan, maar ook als naastligger ten noorden, oosten, westen of zuiden.

Het gaat samen om ongeveer 17.500 proclamaties en daarmee is het een zeer rijke bron van gegevens over huizen, bewoners, huizenbezit, staduitleg, ambachten, industrie en welvaart over een periode van meer dan 200 jaar. De kopers uit alle Harlingen proclamaties zijn ooit eens overgenomen, maar de proclamaties bevatten nog veel meer informatie. Met enige regelmaat kom je huisnamen tegen, verdwenen straatnamen, opmerkingen over nieuw gebouwde huizen, ledige plaatsen, kortom een schat aan informatie. Bovendien staan vrijwel altijd de verkopers vermeld, de naastliggers (huisnummers waren er nog niet tot omstreeks 1715) en de verkoopprijzen. De bedoeling is om alle gegevens over te nemen en het project is 'onderweg'. Maar dat is het al sinds 1994 wegens een chronisch gebrek aan tijd en prioriteit van mijn kant, dus verwacht niet te veel...

Update: In september 2012 is een Werkgroep Archiefonderzoek gestart met het systematisch overnemen van alle relevante gegevens uit alle Harlinger proclamatieboeken. Dit gebeurt mede dankzij de welwillende en belangeloze medewerking van
- Vereniging Oud Harlingen, die de werkgroep onder haar hoede heeft
- Tresoar, dat de proclamatieboeken bewaart en beheert
- Stichting FAF (Freonen fan de Argyven yn Fryslân), die de foto's levert
- het Hannemahuis centrum voor Harlinger cultuur en historie, dat faciliteert met ruimte en kennis
- kleinekerkstraat.nl, dat zorgt voor coördinatie, hulp en publicatie
Vorderingen zijn op deze website te zien in de vorm van een nieuwe pagina, bij Huizen - Proclamaties door de WAO.


Als het aantal akten rond de 17.500 ligt, hoe kunnen er dan nu al meer vermeldingen opgenomen zijn? Dat komt omdat er vaak meerdere kopers zijn (denk alleen maar aan echtparen) en dan wordt de verkoop bij mij tweemaal vermeld. Maar per verkoper wordt de akte ook vermeld en per naastligger ook. Als laatste kunnen nog de genoemde straat, de prijs en eventuele huisnaam vermeld worden. Het totale aantal vermeldingen zal dus (hopelijk) nog flink stijgen.

Een voorbeeld van de tekst van een proclamatie kun je hier zien.

Zoals ook in bovenstaand voorbeeld staat vrijwel altijd onderaan de proclamatie: 'Breder de coopbrief van ........', d.w.z. dat er een koopbrief was waarin de ultieme uitgebreide beschrijving van het te verkopen goed en de precieze verkoopvoorwaarden waren vastgelegd. De koopbrieven van Harlingen zijn niet bewaard gebleven, maar de proclamatieboeken vormen een goede kopie.

De verkopen van huizen werden vaak per aanplakbiljet bekend gemaakt om zoveel mogelijk geïnteresserden te trekken. Een afbeelding en de tekst van zo'n aanplakbiljet kun je hier zien, deze is van het pand Noorderhaven 109.

In de lijst hieronder geldt: (wl) = wijlen, (wd) = weduwe/weduwnaar, (mr) = meester, (old) = voormalig

Gegevens uit bronnen worden zorgvuldig overgenomen, maar lees- en typfouten zijn onvermijdelijk. Gegevens die niet in de bron staan maar door mij zijn aangevuld op basis van andere bronnen of andere gegevens uit dezelfde bron, zijn voorzien van een *. Gegevens die door mij aangepast of geïnterpreteerd zijn, zijn zoveel mogelijk voorzien van een verduidelijkende toelichting tussen [blokhaken]. Bij het overnemen van eigennamen is de originele spelling gehandhaafd. Soms is echter te voorzien dat een kennelijke schrijf- of spelfout in de bron een probleem zal geven bij het zoeken naar een eigennaam of bij het maken van een alfabetische index. In zo'n geval is de juiste of meest voorkomende spelling van een eigennaam aangehouden, met toevoeging van een toelichting tussen [ ]. Bij het overnemen van plaatsnamen, straatnamen en beroepen die in alfabetische indexen terecht komen is voor zover mogelijk de moderne spelling aangehouden, om het zoeken te vereenvoudigen. Mogelijk staat in een bron bijvoorbeeld Doccum, terwijl op deze website Dokkum staat. Zo wordt een glaesemaecker een glasmaker. Die spelling is voor het doel van deze website (het ontsluiten van bronnen, niet het transcriberen van bronnen) niet belangrijk.



Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op





Spring naar: Ea  Ee  Ei  Eo  Eu  Ey  

Voornaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Patroniem: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  

Familienaam: A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  



hoofdvorm
familienaam patroniem voornaam
schrijfvorm
familienaam patroniem voornaam
beroep hoedanig adres  pand  jaar boek folio
EKEMA, DIRK ecama, dirk koper   1780 259 234v
EKEMA, HENDRIKJE ecama, hendrikje koper   1780 259 234v
EKEMA, ABE ecoma, abbas koper Noordijs 5   1683 241 244r
, BEREND eeckel, beernt koper   1613 229 252r
, KORNELIS eekampen, cornelis koper   1732 248 96r
EKE, ALBERT eeken, albert van schipper koper Rommelhaven 18   1804 267 35v
EKE, ALBERT eeken, albert van schipper verkoper   1804 267 73v
EKE, ALBERT eeken, albert van verkoper Karremanstraat 22 A-163 1807 268 4r
EKE, ALBERT eeken, albert van koopman koper Voorstraat 42 E-031 1809 268 287r
EKE, ALBERT eeken, albert van koopman koper Lanen 63 E-196 1809 268 287r
EKE, ALBERT eeken, albert van ten westen Noorderhaven ZZ   1810 269 30r
EKE, JAN eeken, jan van koper Voorstraat 89   1804 267 60v
EEKHOUT, HENDRIK HENDRIKS eekholt, hendrik hendrix koper   1701 244 140v
, HENDRIK eekhout, hendrik koper Hoogstraat NZ   1693 243 38v
EELKEMA, EELKE RINNERTS eelcoma, eelke rinnerts koper Franekertrekvaart ZZ   1681 241 171r
EELKEMA, JARICH eelcoma, jarichius koper   1764 256 67v
EELKEMA, JARICH eelcoma, jarichius koper Heiligeweg 9   1766 256 205v
EELKEMA, JARICH eelcoma, jarichius koper Brouwersstraat 13   1766 256 220v
EELKEMA, JARICH eelcoma, jarichius rector der latijsche schoolen te bolsward verkoper Brouwersstraat 13   1773 258 87r
ALEFS, PIEBE egginga, pybe aleffs koper   1651 236 183v
EKEMA, DIRK ekama, dirk koper   1773 258 71v
EKEMA, DIRK ekama, dirk koper   1775 258 230r
EKEMA, DIRK ekama, dirk koper   1775 258 230v
EKEMA, RIJKJE KORNELIS ekama, rikjen cornelis (wd)(blokzijl) verkoper Zoutsloot NZ   1781 260 67r
EKEMA, RIJKJE KORNELIS ekama, rikjen cornelis (wd)(blokzijl) verkoper Liemendijk ZZ   1781 260 67r
, JAN elfers, jan koper   1777 259 81r
GERRITS, JAN elfers, jan gerryts koper   1773 258 70v
, MARIA elffring, maria (wl) verkoper Bildtstraat 19 A-114 1810 268 351r
ELFRINK, MARIA elfring, maria koper Bildtstraat 19   1780 259 236v
ELGERSMA, JOHANNES elgersma, johannes schipper koper Heiligeweg 15   1731 248 56r
, JAN elshof, jan ten noorden   1774 258 175r
, JAN elshof, jan koper   1775 258 212v
JANS, JAN elshof, jan jansen koper Hoogstraat 27   1765 256 122v
, JAN elshoff, jan ten noorden Voorstraat 3   1766 256 200v
, PIETER embdenaar, pieter schrijver aan het comptior van de losrenten te leeuwarden verkoper   1804 267 67v
BERENDS, PIETER embdenaar, pieter barends commies verkoper Heiligeweg 52 G-032 1809 268 191v
ENGELEN, ANTJE engelen, anna koper Simon Stijlstraat 5   1774 258 158v
ENGELEN, KORNELIS engelen, cornelis van koper   1754 253 169r
ENGELSMAN, JAN engelsman, jan (weeskinderen van) verkoper   1627 232 10r
ENGELSMAN, MICHIEL HENDRIKS engelsman, michiel hendricx bruidegom   1598 228 190r
ENGELSMAN, ROBERT engelsman, robert koper   1603 228 711r
ENGELSMAN, ROBERT engelsman, robert koper   1603 228 755r
, HERE enninga, heere koper   1802 266 256r
, HERE enninga, heere ten noorden Zuiderhaven 31 F-107 1809 268 268v
, HERE enninga, heere ten noorden Zuiderhaven 31 F-108 1809 268 268v
ENS, AGE ens, agge koper   1645 235 173v
ENS, AGE ens, agge koper   1647 235 251r
ENS, FOPPE KLASES ens, foppe claasens koper   1680 241 61v
ENS, FOPPE KLASES ens, foppe claesen koper Grote Kerkstraat 41   1688 242 223r
ENS, FOPPE KLASES ens, foppe claesen koper   1692 242 378v
ENS, PIETER ens, pieter koper ten oosten van Harlingen   1597 228 35r
ENS, PIETER SJOERDS ens, pieter syourdts voormomber   1600 228 423r
EPPINGA, GERARDUS eppinga, gerardus koper Voorstraat 46   1784 261 148r
NICOLAAS, LIJSBET ericx, lijsbeth nicolaes koper Havenplein ZZ   1598 228 224r
ESTA, FOKKE TJEERDS esta, focke tjeerds van koper Spinstraat ZZ   1739 250 19v
ESTA, FOKKE TJEERDS esta, focke tjeerds van ten oosten   1743 250 287v
ESTA, FOKKE TJEERDS esta, focke tjeerds van koper   1767 256 228r
ESTA, FOKKE TJEERDS esta, fokke tjeerds van koper   1735 249 55v
ESTA, FRANS esta, frans van koper Brouwersstraat 33   1783 261 74r
ESTA, FRANS esta, frans van koper Rozengracht 50   1788 262 285r
ESTA, FRANS esta, frans van koper   1799 265 284r
ESTA, FRANS esta, frans van lid van het gemeentebestuur (mede-) koper   1805 267 125r
ESTA, FRANS esta, frans van (mede lid van het gemeentebestuur) ten westen   1805 267 125r
ESTA, FRANS esta, frans van koper   1805 267 147v
ESTA, FRANS esta, frans van koper   1805 267 173r
ESTA, FRANS esta, frans van (panwerk) ten oosten Wasbleek 7 H-078 1808 268 80r
ESTA, FRANS esta, frans van ten westen Rozengracht 7 H-024 1809 268 274v
ESTA, FRANS FOKKES esta, frans fokkes van koper Rozengracht 28   1781 260 145r
ESTA, FRANS FOKKES esta, frans fokkes van koper Rozengracht ZZ   1802 266 200r
MEINERTS, IEMKJE etten, ijmkje meinderts koper Voorstraat 89   1804 267 60v
EISINGA, FRANS eysinga, frans van grondpacht Brouwersstraat OZ   1601 228 507r
EISINGA, FRANS eysinga, frans (erven) grondpacht Zuiderplein 1   1611 229 98r