Harlingen, erwtenlezen, huisindustrie in Nederland, 1909

illustratie erwtenlezen, huisindustrie in Nederland, 1909
Een zestigtal rapporten over huisindustrie in Nederland
naar aanleiding van de Nederl. tentoonstelling van huisindustrie
bijeengebracht door de
enquète-commisie

Aanwezig in: Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam

Gegevens uit bronnen worden zorgvuldig overgenomen, maar lees- en typfouten zijn onvermijdelijk. Gegevens die niet in de bron staan maar door mij zijn aangevuld op basis van andere bronnen of andere gegevens uit dezelfde bron, zijn voorzien van een *. Gegevens die door mij aangepast of geïnterpreteerd zijn, zijn zoveel mogelijk voorzien van een verduidelijkende toelichting tussen [blokhaken]. Bij het overnemen van eigennamen is de originele spelling gehandhaafd. Soms is echter te voorzien dat een kennelijke schrijf- of spelfout in de bron een probleem zal geven bij het zoeken naar een eigennaam of bij het maken van een alfabetische index. In zo'n geval is de juiste of meest voorkomende spelling van een eigennaam aangehouden, met toevoeging van een toelichting tussen [ ]. Bij het overnemen van plaatsnamen, straatnamen en beroepen die in alfabetische indexen terecht komen is voor zover mogelijk de moderne spelling aangehouden, om het zoeken te vereenvoudigen. Mogelijk staat in een bron bijvoorbeeld Doccum, terwijl op deze website Dokkum staat. Zo wordt een glaesemaecker een glasmaker. Die spelling is voor het doel van deze website (het ontsluiten van bronnen, niet het transcriberen van bronnen) niet belangrijk.



pag 87
Het Erwtenlezen te Harlingen

Aantal.
Te Harlingen werden ongeveer 160 gezinnen gevonden, die zich met erwtenlezen bezig houden.

Bijbedrijf.
Het erwtenlezen is meestal een bijverdienste; toch waren er nog 14 gevallen. waarin het de eenige bron van inkomsten was voor oude menschen of weduwen, die ook eenige ondersteuning van armbestuur of diaconie genieten. Dikwijls geschiedt het erwtenlezen door de gezinnen van losse arbeiders, sjouwerlieden enz., die onvaste inkomsten hebben en des winter vaak werkeloos zijn; overigens vindt men de meest verschillende beroepen, bouwvakkers, landarbeiders, enz. Het erwtenlezen is een seizoenarbeid, hoofdzakelijk tusschen September en April. De werkgevers zijn een paar graanhandelaars.

Kinderarbeid.
Van 94 kinderen beneden 14 jaar werd opgegeven, dat ze meewerken; waarschijnlijk is dit aantal echter te laag. Hiervan waren 30 kinderen jonger dan 10 jaar. Als de man werkeloos is, zoekt hij ook mee; anders lezen vaak alleen de vrouw en de kinderen erwten.

Arbeidsduur.
Hierover zijn weinig preciese gegevens ingekomen. Meestal werd opgegeven dat "den geheelen dag" gewerkt wordt, vaak zonder schafttijd; ook dikwijls geschiedt het erwtenlezen voornamelijk 's avonds na afloop der andere werkzaamheden. Soms wordt nog heel laat gewerkt om den volgenden morgen weer wat geld in handen te krijgen. Soms wordt 's morgens om 3 of 4 uur al begonnen.
De kinderen helpen des avonds maar werken ook wel tusschen de schooltijden. Het komt ook wel voor dat de kinderen reeds voor schooltijd moeten werken.

Loon.
Voor het uitzoeken van een H. L. erwten wordt 70 cent betaald. Hoeveel het uurloon bedraagt, is moeilijk te zeggen, daar de opgaven van den tijd , noodig om een H. L. erwten te lezen, onderling zeer verschillen. Bovendien hangt het ook veel af van den toestand der erwten; als er veel vuil tusschen zit duurt het langer. Vaak wordt opgegeven dat 2 personen 10 a 14 uur werk hebben om 1 H. L. uit te zoeken, dat is dus een uurloon van 2 a 3 cent. Dikwijls wordt echter veel meer tijd per H. L. opgegeven.
De hoeveelheid, die per week verwerkt wordt door een gezin, wisselt van 1 tot 7 H. L.

Woning.
De woningtoestanden zijn zeer slecht. Er werden 141 eenkamerwoningen aangetroffen, waarvan 23 ook nog een keukentje of bergplaats bevatten. In zoo'n kleine, lage kamer huist dan soms een familie van 8 a 11 personen. Het erwtenlezen verspreidt veel stof.

Nadeel voor de gezondheid.
Algemeen werd geklaagd over het nadeel voor de oogen, vooral door het avondwerk bij slecht licht.